A Clockwork Orange vs Fight Club

Άλλο ένα θέμα που έχει απασχολήσει κριτικούς και κοινό.Σύγκριση δύο εποχών, ή αλλιώς Stanley Kubrick εναντίον David Fincher.Μπορεί ο δεύτερος να γίνει ο Kubrick της εποχής μας; Είναι η σκηνοθετική του τελειομανία ικανή για να αναγνωριστεί ως ένας από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες;. Είχα διαβάσει και ένα αφιέρωμα σχετικό με το θέμα στο περιοδικό σινεμά. Σύγκριση των ταινιών και των δύο δημιουργών ανάλογα με τη θεματολογία τους.Αναμενόμενο ήταν να χάσει πανηγυρικά ο Fincher σχεδόν σε όλες(τότε δεν είχε βγει βέβαια το zodiac. Τι να κλάσουν και τα Alien μπροστά στο 2001 a space odyssey). Οι μόνες δυο που ήταν κοντά η μια στην άλλη και δεν παρουσίαζαν σημαντικές διαφορές ήταν το κουρδιστό πορτοκάλι και το fight club.. Το Fight Club  το είχα δει παλιότερα και δεν με είχε ενθουσιάσει. Βέβαια δεν θυμόμουν και πολλά για αυτό και αποφάσισα να του δώσω μια δεύτερη ευκαιρία.Είχα ακούσει από πολλούς και διάφορους ότι και καλά είναι ανώτερο από το κουρδιστό πορτοκάλι αλλά η άποψη των ειδικών όσο να ναι με έβαλε σε σκέψεις. Όπως πάντα λοιπόν ενοικίαση και άμεση θέαση.

Αυτονόητο είναι ότι όσοι δεν έχουν δει καμία από τις ταινίες συνεχίζουν την ανάγνωση με δική τους ευθύνη.Ακολουθεί μια περιληπτική αναφορά στην υπόθεση και των δύο και φυσικά η σύγκριση τους στα νοήματα που θέλουν να πέρασουν και στις εμφανείς τους διαφορές.Ναι θα καταλήξω σε συμπέρασμα για το ποια είναι καλύτερη. Θα έχει ενδιαφέρον.

Α CLOCKWORK ORANGE: Mια παρέα περιθωριακών, αλητών του δρόμου. Τριγυρνάνε στους δρόμους δημιουργώντας μπάχαλο, κάνοντας επιθέσεις, ληστείες, παίρνουν συνέχεια ναρκωτικά. Σου προκαλούν μια μικρή αντιπάθεια δείχνοντας την κακή πλευρά της ανθρώπινης φύσης. Ο αρχηγός τους, ο Alex, σε μια στιγμή θα χάσει τον έλεγχο, θα διαπράξει φόνο και θα φυλακιστεί. Εκεί αρχίζει το ζουμί της όλης υπόθεσης. Μετά από μικρή αναφορά στην κατάσταση του σωφρονιστικού συστήματος, παρουσιάζεται στα μάτια μας η λύση του προβλήματος της βίας, της κακίας. Ο Alex θα υποστεί μια σειρά απάνθρωπων πειραμάτων, με σκοπό να καταστρέψουν κάθε ίχνος βίας που υπάρχει μέσα του. Μετατρέπεται έτσι σε ένα ον ανίκανο να αντιδράσει στις προκλήσεις, χωρίς θυμό και οργή μέσα του. Αυτή κατάσταση του Alex μας προκαλεί οίκτο, αηδία πιο έντονα δηλαδή συναισθήματα από την αρχική αντιπάθεια.


FIGHT CLUB: Κεντρικός ήρωας είναι ένας τυπικός αστός. Ενδιαφέρεται για τα ακριβά ρούχα που έχει στην ντουλάπα του, για τα λεφτά που βγάζει, για μια καλή δουλειά. Μόνο που η όλη κατάσταση είναι αφόρητη και τον πνίγει. Περιφέρεται σαν ζωντανός νεκρός, νιώθει τα ίδια είτε είναι ξύπνιος είτε κοιμάται. Προσπαθεί να βρει παρηγοριά συχνάζοντας σε λέσχες ανθρώπων με ανίατες ασθένειες παριστάνοντας ότι είναι ένας από αυτούς. Ακολουθεί την λογική: για να αισθανθώ καλύτερα θα πρέπει ο δίπλα μου να είναι χειρότερα από εμένα. Επειδή όμως ούτε αυτή η μέθοδος αποδεικνύεται αποτελεσματική, δημιουργεί έναν φανταστικό φίλο, ο οποίος αντιπροσωπεύει όλα όσα θα ήθελε να κάνει και να είναι ο ήρωας μας. Φτιάχνει μια μυστική λέσχη όπου τα μέλη της ξεδίνουν, σκληραγωγούνται, πολλαπλασιάζονται με ταχύτατους ρυθμούς και τελικά δημιουργούν ένα στρατό, έτοιμο να ταράξει την κοινωνική και οικονομική κατάσταση.

Δυο ταινίες λοιπόν με παρόμοια θεματολογία που έχουν σκοπό να προβληματίσουν τον θεατή σχετικά με την κοινωνία που ζει. Δεν λέω καλό, χρυσό το fight club αλλά τελικά δεν είναι το κουρδιστό πορτοκαλί της γενιάς μας. Είναι από τις αριστουργηματικές ταινίες, από αυτές που σε 30 χρόνια θα θεωρούνται κλασικές αλλά ακόμα και τότε το κουρδιστό πορτοκάλι θα είναι πιο κλασικό. Aς προσπαθήσω να τεκμηριώσω την άποψη μου. Στο κουρδιστό πορτοκάλι ο κεντρικός ήρωας, ο Αλεξ, στην ουσία αντικατοπτρίζει δυο μορφές της κοινωνίας. Η πρώτη είναι εκείνη που δεν είναι παραδεισένια. Το κακό υπάρχει, ζει δεν είναι κυρίαρχο αλλά είναι σημαντικό της στοιχείο. Υπάρχουν οι άνθρωποι που θέλουν να εκμεταλλευτούν τον συνανθρωπό τους, είναι εγωιστές, ενδιαφέρονται για το συμφέρον τους και μόνο. Η δεύτερη είναι η ευνουχισμένη κοινωνία. Αποτελείται από άτομα που έχουν πειστεί ότι για το καλό τους, για την ασφάλεια τους, για την ήσυχη διαβίωση τους θα πρέπει να χάσουν κάθε στοιχείο της προσωπικότητας τους, να μετατραπούν σε άβολα όντα, σε εκπαιδευμένα ρομποτάκια. Το Fight Club από την άλλη δείχνει μια άλλη πλευρά. Εκείνη που οι άνθρωποι ενδιαφέρονται μόνο για υλικά αγαθά, για την δημόσια τους εικόνα. Είναι αδιάφοροι για ότι συμβαίνει γύρω τους, δεν θέλουν να εκφράσουν τον θυμό τους. Χαρακτηριστική είναι η σκήνη, όπου τα μέλη του fight club βγαίνουν στον δρόμο θέλοντας να μπλέξουν σε καυγά και δεν μπορούν να τα καταφέρουν γιατί ο κόσμος προσπαθεί με κάθε τρόπο να τον αποφύγει. Τελικά η επανάσταση θα γίνει γνωρίζοντας καλύτερα τον εαυτό μας και βγάζοντας έξω τα δυναμικά μας στοιχεία. Αυτό που ξεκίνησε από έναν άνθρωπο κατέληξε σε μια στρατιά χιλιάδων ανθρώπων αποφασισμένων να αλλάξουν ριζικά την ζωή του τόπου τους.

Μέχρι εδώ ίσως να θεωρούσα και τις δυο ταινίες ισάξιες. Το κουρδιστο πορτοκαλι όμως θα κερδίσει κατα κράτος στο φινάλε. Νομίζω ότι είναι η μόνη ταινια του Kubrick που δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις. Στο φινάλε της ταινίας, βλέπουμε γεμάτο με τραύματα, ξαπλωμένο σε ένα κρέβατι.Το σαρκαστικό του χαμόγελο όμως τα λέει όλα, όλα αυτά που διστάζουμε να παραδεχτούμε. Μια κοινωνία που υπάρχει το έγκλημα, η παρακμή, η αδικία είναι προτιμότερη από εκείνη που απουσιάζουν όλα τα παραπάνω αλλά και κάτι πολύ βασικότερο. Η προσωπικότητα των ανθρώπων. Χάνοντας την προσωπικοτητα μας, χάνουμε και την υπόσταση μας, τον λόγο ύπαρξης μας. Ποιος θέλει να ζει σε μια κατευθυνομενη κοινωνια; Που άλλοι ορίζουν την ζωή του; Που δεν έχει την δύναμη να αντιδράσει; Καλύτερα να ζεις σε μια κοινωνία που υπάρχει και η εγκληματικότητα(που δυστυχώς το μόνο μέρος που θα σταματήσει να υπάρχει είναι μια ουτοπική κοινωνία) παρά σε μια που δεν ξεχωρίζουν οι άνθρωποι μεταξύ τους γιατί όλοι είναι όμοιοι.

Ας πω τώρα τι δεν μου άρεσε στο Fight Club. Όλη η προσπάθεια για αλλάγη της κοινωνίας, είναι κομμάτι της φαντασίας του αφηγητή. Στην αρχή παρουσιάζεται σαν όλα εκείνα που θα ήθελε να είναι ο άνθρωπος αλλά διστάζει να τα εφαρμόσει. Δυστυχώς όμως όταν μαθαίνει την αλήθεια ο πρωταγωνιστής, μετανιώνει και προσπαθεί να αποτρέψει την επαναστάση. Δηλαδή η αλλαγή της κοινωνίας δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια σκέψη ενος διεστραμμένου μυαλού. Το καθαρό μυαλό, που οριζει και την σωστή σκέψη, δεν την θέλει. Το τέλος της ταινίας ήταν κατώτερο από όλη την υπόλοιπη. Δίνει μάχη για να σκοτώσει το alter ego του, τον Tyler Durden, και τελικα το καταφέρνει. Καταδικάζει δηλαδή τις σκέψεις του άλλου του εαυτού, παρόλα αυτά στέκεται μπροστά στο παράθυρο και καμαρώνει το δημιούργημα του. Την πτώση των εταιρείων. Είναι πραγματικά μια από τις ομορφότερες σκηνές που έχω δει ποτέ, αλλά δεν ταιριάζει σεναριακά. Λεπτομέρεια βέβαια αλλά όταν μιλάμε για σύγκριση με το κουρδιστό πορτοκάλι, πρέπει να τις κοιτάμε και αυτές.

Οι συγκρίσεις μπορούν να συνεχιστούν σε πολλούς τομείς. Ρεαλιστικό το πορτοκάλι χωρίς να προσπαθεί να υπερτονίσει τις καταστάσεις, στυλιζαρισμένο και ελαφρά ωραιοπαθές το fight club. Παίζει ρόλο εδώ και η διαφορά στις χρονολογίες των δύο ταινιών. Οι πρόσφατες πάσχουν από έλλειψη ειλικρινείας και προτιμάνε να εντυπωσιάσουν με χίλιους δυο τρόπους. Εύκολη λύση λοιπόν στη μία περίπτωση, δύσκολη στην άλλη. Κάτι σαν το δρόμο της αρετής και της κακίας. Όπως και να έχει σε κάθε περίπτωση θα προτιμήσω την αντισυμβατική ματιά και όχι την γυαλισμένη. Clockwork orange λοιπόν και τα μυαλά στα κάγκελα.